نی‌ریز یکی از شهرهای استان فارس در ایران است. این شهر، مرکز شهرستان نی‌ریز است. جمعیت این شهرستان بر پایه سرشماری سال ۱۳۹۵، برابر با ۴۹،۸۵۰ تن بوده‌است[۱]. نی‌ریز در جنوب دریاچه بختگان و ارسنجان و در مغرب سیرجان و شهربابک در استان کرمان و در مشرق استهبان و جنوب غربی شهرستان خاتم در استان یزد و در شمال داراب، حاجی‌آباد استان هرمزگان واقع است.[۲]

تفرجگاه‌های نی ریز 
دریاچه بختگان، دریاچه طشک و سواحل اطراف آن

دریاچه زیبای بختگان
دریاچه بختگان بزرگترین دریاچه فارس در شمال استهبان و غرب نیریز، که با عنوانِ «دریاچه نیریز»، «دریاچه پیچگان»، و «دریاچه بجکان» نیز از آن یاد شده است. پلنگان： منطقه ایی دیدنی که در سمت شرق نیریز واقع شده است و دارای چشمه‌های فراوان از جمله بشر و … و باغ‌های فراوان بوده. چاه امام حسین： این چاه در منطقه پلنگان واقع شده است و محل مناسبی برای گذراندن اوقات فراغت می‌باشد. لایحنا： از مناطق زیبای شهر بوده که در ورودی شهر از سمت استهبانات واقع شده است؛ و دارای چشمه‌های فراوان از جمله کوره آب و… و رود کوچک آبی که از وست این منطقه می‌گذرد. پل لای حنا： در منطقهی لایحنا واقع شده و از این رو به آن پل لای حنا گفته می‌شود پل لایحنا در دوران حکومت پهلوی بنا گردیده؛ و علامت تاج پادشاه بر روی این پل خود نمایی می‌کند؛ و منظرهٔ زیبایی را در این مطقه ایجاد کرده. جاده کونونی نی ریز استهبانات از روی این پل عبور می‌کند. روستای هرگان: این روستا در فاصله ۱۸ کیلومتری از شهرستان نی ریز به سمت منطقه پلنگان واقع شده است. دارای آب و هوایی بسیار خوب و از زیبایی‌های طبیعی برخوردار است. قناتی که در این روستا جاری می‌باشد تداوم وجود این روستا راباعث می‌باشد چشمه‌های فراوان آب： نیریز دارای چشمه‌های فراوان و متعددی می‌باشد که به شماری از آنها اشاره خواهم کرد： چشمه کوره آب، ارژنی، یاقوتی، بشر، نجمه دانی و …[۵]

آثار تاریخی نی ریز 

 مسجد جامع کبیر نی‌ریز

ایوان کوچک مسجد جامع کبیر نی‌ریز همراه با درخت چندصد ساله ارس (سرده)
این مسجد یکی از بناهای تاریخی و از قدیمیترین مساجدی است که در سده‌های نخستین اسلامی بنا شده‌است. برخی این مسجد را آتشکده دانسته و گفته‌اند که در دوره ساسانیان، آتش مقدس را از آتشکده کاریان به آنجا می‌آوردند. در اینکه در نیریز آتشکده بوده تردیدی نیست، اما اینکه این مسجد در مکان آتشکده بنا گردیده جای تردید است. این مسجد زیبا برای اولین بار بوسیله «آندره گدار» مدیر کل سابق باستانشناسی ایران مورد بررسی قرار گرفت و کتیبه‌های محراب آن خوانده شده در کتاب آثار ایران از نشریات اداره کل عتیقات ترجمه آقای سید محمد مصطفوی در صفحه ۱۰۰ مطالب کوتاهی راجع به مسجد جامع نیریز درج گردیده و چنین توضیح داده شده که ایوان اصلی مسجد به شیوه بناهای ایوان دار بنا گشته و بقیه مضافات بنای فعلی مسجد جامع بتدریج در قرون متمادی احداث گردیده‌است و قدیمیترین قسمت مسجد ایوان است که در قسمت جنوبی به چشم می‌خورد. بناهای پیرامون آن الحاقی است. ایوان اصلی دارای طاقی ساده، گاهواره‌ای شکل بوده و ضلع پیشین ایوان سر تا سر باز و ضلع عقب ایوان را دیوار ضخیمی مسدود نموده که محراب قدیمی در همین دیوار احداث گردیده‌است، اضلاع شرقی و غربی ایوان هر یک دارای پنج طاق نمای عمیق است که فعلاً از صورت طاق نمایی خارج گردیده‌اند. تاریخهای تغییرات و تعمیرات مسجد بر سردر ورودی و قدیمیترین تاریخها در محراب ایوان به چشم می‌خورد و قدیمیترین تاریخ را که در مسجد جامع نیریزمی توان یافت سال ۳۶۳ سال بنای محراب ایوان جنوبی است ولی امکان دارد تاریخ قدیمیتر از آن نیز در مسجد وجود داشته باشد که از میان رفته‌است. محراب دارای تاریخهای متعددی است.

مسجد جامع صغیر 
به مسجد بازار نیز شهرت دارد (مسجد امام خمینی کنونی). بنای قدیمی این مسجد چند سال پیش تخریب شد. تاریخ بنای آن بطور دقیق دانسته نیست. برخی تاریخ آن را سال ۶۸ ه‍.ق گفته‌اند که البته بعید به نظر می‌رسد، زیرا مقدسی که در سده چهارم ه‍.ق از این شهر دیدن کرده، فقط از یک مسجد جامع خبر داده که به احتمال زیاد می‌بایست منظور مسجد جامع کبیر باشد.[۲]

همچنین تاریخ بنای آن را در سال ۷۳۳ ه‍.ق نیز گفته‌اند. کتیبه‌ای سنگی بر سردر مسجد موجود بوده که تاریخ ۸۴۰ ه‍.ق را داشته‌است. در این مسجد دو کتیبه تاریخی بوده‌است. نخست، کتیبه فرمان شاه طهماسب اول صفوی و کتیبه دیگر شرح وقایع سید یحیی دارابی در دوره ناصرالدین شاه است. این مسجد پس از خراب شدن از طرف شخصی به نام کلو یعقوب خان قصاب تعمیر گردیده که در کوچه گچی مربوط به این تعمیر این جمله خوانده شده:

«امر بعمارت هذا المسجد الشاب المکرم کلو یعقوب قصاب».[۲]
مسجد جامع سید علی (مسجد الزهرای کنونی (حسینه سرپوش))
این مسجد هنوز قسمتی از شکل معماری گذشته خود را دارا است تاریخ بنای آن مربوط به قبل از سال ۱۰۸۷ه‍.ق بوده‌است در این مسجد، دو کتیبه موجود است، کتیبه نخست مربط به تاریخ بنای آن است که متأسفانه قابل خواندن نیست و کتیبه دوم آن مربوط به تعمیر آن در دوره شاه سلیمان دوم صفوی در سال ۱۰۸۷ ه‍.ق است.[۲]

مسجد ابوالفضل
بهاییها آنجا را به نام خودشان ثبت کرده بودند که در آنجا قلعه‌ای هم به نام قلعه خواجه وجود داشته که مؤسس بابیت در نیریز (قبل از بهاییها) در آن قلعه زندگی می‌کرده که بعد از مدتی قوای دولتی برای مقابله با او به نیریز آمده بودند و جنگی بین قوای دولتی و بابیت واقع شده و مؤسس این فرقه کشته می‌شود و پس از مدتی این مذهب به بهائیت تبدیل می‌شود و تدریجاً با ازدواج با شیعیان دارای نفوذ شدند و تأسیساتی نزدیک آن قلعه ایجاد کردند که با راهنمایی روحانیون شهر و تلاش جوانان مذهبی تأسیسات آنها تخریب شده و۱۰۰۰ متر از زمین‌ها را از آنها گرفتند و به نام مسجد ساختند (در سال ۱۳۵۰)، که بعد از انقلاب این مسجد توسعه پیدا کرد.[۲]

مشاهیر نی ریز 
کاتبان و خوشنویسان
میرزا احمد نی ریزی، نامدارترین خوشنویس قلم نسخ ایران که دورهٔ صفویه می‌زیسته‌است. او را استادالاساتید و نادرهٔ دوران نامیده‌اند. قرآن منتسب به خط وی موجود می‌باشد. مقبرهٔ وی در شمال شهرستان نی ریز واقع شده‌است.[۳]

ادیبان و شاعران نی ریز 
شعله نی‌ریزی
فانی نی‌ریزی
سحاب نی ریزی
عمان نی ریزی
ساکت نی ریزی
شهاب نی ریزی
عالمان نی ریز 
فضل بن حاتم نی ریزی، ستاره‌شناس و ریاضی‌دان نامدار ایرانی که در سدهٔ سوم و چهارم هجری می‌زیست. مستشرقان به لاتین او را آناریتیوس نامیده‌اند. از آثار او احداث الجو، رساله فی بیان المصادره المشهوره لاقلیدوس می‌باشد.[۳]
ابونصر نی‌ریزی
ابو اسحاق نی ریزی
عبدالحمید نی ریزی
ام‌السلمه نی ریزی
میر شهاب الدین نی ریزی
سید قطب الدین محمد نی ریزی
ارشد الدین نی ریزی

دبیر ستاد اقامه نماز شهرستان

جناب آقای رضا مسعودی

۰۹۱۷۱۳۱۹۲۹۹